De Kamer keurt het nieuw verbintenissenrecht goed

De nieuwe wetgeving zal pas uitwerking hebben op de eerste dag van de zesde maand na de publicatie van de wet in het Belgisch Staatsblad. We verwachten dit voor begin 2023. Het nieuwe recht zal dus pas van toepassing zijn op contracten gesloten na de inwerkingtreding van de wet. Echter, u hebt de mogelijkheid om al eerder te voorzien in een “opt-in”, waardoor u het nieuwe verbintenissenrecht van toepassing kan verklaren op de voorheen gesloten overeenkomst mits akkoord van beide partijen.

Welke wijzigingen zijn voor u als ondernemer belangrijk? We lichten in dit artikel graag enkele punten verder toe.

De invoering van de imprevisie

Indien er sprake is van onvoorzienbare gewijzigde omstandigheden die de uitvoering van een overeenkomst buitensporig verzwaren, zodat de uitvoering van deze overeenkomst redelijkerwijze niet kan worden geëist van een partij, kan deze de andere partij vragen om het contract te heronderhandelen of te beëindigen. Wanneer bijvoorbeeld het gesloten contract ernstig verstoord wordt door nieuwe, onvoorzienbare omstandigheden zoals COVID-19, de stijging van de grondstofprijzen of de oorlog in Oekraïne, bestaat er binnenkort wettelijk de mogelijkheid om het contract en bijgevolg dus ook de prijs te heronderhandelen.

Wat betekent dit concreet? Indien het voor u als verkoper onmogelijk geworden is om een goed aan de reeds overeengekomen prijs te leveren, heeft u het recht om onder deze nieuwe wetgeving dit te heronderhandelen.

Wat indien geen overeenstemming wordt bereikt? De wet heeft de rechter de machtiging gegeven om in een procedure zoals in kortgeding de bestaande overeenkomst aan te passen of te ontbinden.

Tegenstrijdige algemene voorwaarden

Bestaat er een tegenstrijdigheid tussen de algemene voorwaarden van de twee contractspartijen dan kiest de wetgever voor de zogenaamde “knock-out”-regel. Dit betekent dat de specifieke bepalingen uit de algemene voorwaarden die elkaar tegenspreken, niet zullen gelden. Het uitgangspunt van de wetgever is dat de algemene voorwaarden geen essentieel element vormen met betrekking tot de overeenkomst. Bijgevolg zullen de onverenigbare algemene voorwaarden zonder gevolg blijven.

Wat betekent dit concreet? Staat er in de algemene verkoopvoorwaarden van de verkoper te lezen dat facturen binnen de 14 dagen betaalbaar zijn en in de algemene aankoopvoorwaarden van de contractspartij dat deze binnen de 21 dagen betaald zullen worden, dan zullen deze beide bepalingen geen uitwerking hebben. Men dient in het contract overeen te komen binnen welke termijn de facturen betaalbaar zijn. Bij gebrek hieraan zal de inhoud vervangen worden door het relevante gemeen recht.

Misbruik van omstandigheden

Door de rechtspraak werd er reeds een rechtsfiguur ontwikkeld voor situaties waarin een contract, bij het sluiten ervan, een manifest onevenwicht vertoont als gevolg van misbruik door de ene partij van de inferioriteit van de andere, of als gevolg van misbruik van de eigen machtspositie. Dit wordt nu ingeschreven in het nieuwe wetboek. De rechter dient toe te zien op het evenwicht van de prestaties.

Wat betekent dit concreet? De wetgever geeft hier het typevoorbeeld van een vrouw met twee kinderen, die na het ontsnappen aan een zware woningbrand, op straat een contract onder de neus geduwd krijgt van een schatter, waarbij deze een ereloon bedong op alle vergoedingen uitgekeerd door de verzekeraar en dit terwijl de inboedel niet diende geschat te worden. Dit gaat duidelijk om een misbruik door de schatter van de omstandigheden waarin de vrouw zich betrof.

De nieuwe wet maakt het mogelijk voor de vrouw (de zwakkere partij) om aanspraak te maken op een aanpassing van haar verbintenissen en, voor zover het misbruik doorslaggevend is, de nietigheid van het contract. Zij zal dus niet noodzakelijk een gerechtelijke procedure moeten opstarten.

Op basis van de rechtspraak kunnen we afleiden dat misbruik ook wel eens werd afgewezen zoals bijvoorbeeld in het geval van kopers van aandelen die de nietigverklaring van de overdracht proberen te vorderen omdat de waarde van de aandelen veel lager lag dan de koopprijs. Zij kunnen meestal geen misbruik van zwakke positie aantonen en geen duidelijke wanverhouding tussen de prestaties. Het is dus geen bepaling die naar believen ingeroepen kan worden maar vereist effectief een zwakkere positie van één der contractspartijen.

Buitengerechtelijk inroepen van de nietigheid van een overeenkomst

Wanneer een overeenkomst aangetast is door een nietigheidsgrond vond de rechtsleer het reeds geruime tijd onredelijk dat de partij die zich kon beroepen op deze nietigheidsgrond de gerechtelijke procedure diende af te wachten, vooraleer deze zich van het contract kon bevrijden. Nu heeft de wetgever het mogelijk gemaakt voor deze partij om zich te beroepen op de buitengerechtelijke nietigheid. Deze nietigheid kan ook beperkt worden tot specifieke bedingen, indien het om een deelbare overeenkomst gaat.

Er dient een kennisgeving te gebeuren aan de tegenpartij van de nietigheid van deze (bepaalde) verbintenissen uit de overeenkomst. De kennisgeving heeft de vernietiging van de overeenkomst als gevolg. Op elk moment is het mogelijk dat een van de partijen de rechter toch nog betrekt.

Wat betekent dit concreet? Heeft u een contract gesloten en u bent zeker dat u zich op een van de nietigheidsgronden (zoals bijvoorbeeld dwaling, geweld, gekwalificeerde benadeling,..) kan beroepen, dan kan u middels een schrijven aan uw tegenpartij laten weten dat u zich op de buitengerechtelijke nietigheid beroept. U dient dan bijgevolg de overeenkomst niet (verder) uit te voeren.

Recht van prijsvermindering

Ingeval van wanprestatie, kan de getroffen contractspartij voor zover de voorwaarden daartoe zijn voldaan een sanctie opleggen aan de andere partij, nl. een prijsvermindering.  Dit geeft het recht aan de afnemer van prestaties om een prijsvermindering te eisen of toe te passen, indien zijn contractspartij zijn verbintenis slechts ten dele is nagekomen. Deze sanctie kan slechts toegepast worden wanneer de niet-nakoming slechts een gering karakter heeft, in die zin dat de ontbinding van de overeenkomst niet verantwoord is. Deze sanctie kan zowel door de rechter als de afnemer zelf worden toegepast.

Wat betekent dit concreet? U sluit een overeenkomst met een aannemer voor het bouwen van een loods en bijhorende opslagplaats. Uiteindelijk gaat de aannemer enkel over tot het bouwen van een loods. U hebt dan het recht om de prijs te verminderen ten belope van de waarde van de opslagplaats. Opgelet, de prijsvermindering mag geen schadeherstel inhouden, enkel een verschil tussen de waarde van de ontvangen prestatie en de overeengekomen prestatie op het ogenblik van het sluiten van de overeenkomst.

Conclusie

Het nieuwe verbintenissenrecht verdient uw bijzondere aandacht gezien dit op iedere ondernemer een impact zal hebben. Het kan nuttig zijn om uw standaard contracten of algemene voorwaarden te laten screenen. Aarzel dus niet om ons te contacteren.

Bekijk ook onze andere recente blogberichten en ontdek meer expertise